مشکاة الانوار فی غرر الاخبار (ابوالفضل طبرسی)مشکاة الانوار فی غرر الاخبار نوشته ابوالفضل، علی بن حسن بن فضل طبرسی نوه امین الاسلام طبرسی و از علمای قرن ششم و هفتم هجری در موضوع اخلاق و آداب می‌باشد. ۱ - درباره مؤلفعلی بن حسن طبرسی در گذشته در اوائل قرن هفتم هجری است. وی فرزند حسن بن فضل طبرسی مؤلّف کتاب مکارم الاخلاق و نوه امین اسلام فضل بن حسن طبرسی صاحب تفسیر گرانسنگ مجمع البیان است. ۲ - معرفی اجمالیکتاب حاضر منبعی مطمئن برای دستیابی به روایات معصومین علیهم‌السّلام است و در کتابهای دیگران احادیث آن مکررا آمده است. از جمله علامه مجلسی در بحار الانوار از آن بسیار نقل کرده و گفته: مشکاة الانوار کتاب ظریفی است و اخبار غریبی در آن دیده می‌شود. محدث نوری نیز در مستدرک الوسائل به این کتاب استناد نموده است. با توجه به اینکه نام «مشکاة الانوار» بر دهها عنوان کتاب اطلاق می‌شود که از حیث موضوع نیز با یکدیگر تفاوت فراوان دارند. از مهمترین آنها می‌توان به « مشکاة الانوار » کفعمی و «مشکاة الانوار» علامه مجلسی اشاره نمود. بعضی برای امین الاسلام طبرسی، جد بزرگوار صاحب مشکاة الانوار نیز کتابی با نام مشکاة الانوار ذکر نموده‌اند که بر فرض صحت اصل ادعا، کتابی است در ادعیه و ربطی به کتاب حاضر ندارد. ۳ - انگیزه تالیفمولف در مقدمه کتاب چنین می‌گوید: پدرم پس از آنکه « مکارم الاخلاق » را نوشت و مورد توجه و مقبولیت عام واقع شد، شروع به تضیف کتابی نمود که در آن اخلاق و آداب را جمع نماید و برای این منظور اخبار فراوانی نیز جمع آوری نمود؛ اما قبل از اتمام کتاب از دنیا رفت. عده‌ای از مؤمنین از من خواستند این کتاب را مرتب نمایم، لذا با قصد قربت الهی آن روایات را جمع و تنظیم نمودم و مطالبی نیز به آنها افزودم و آن را «مشکاة الانوار فی غرر الاخبار» نام نهادم. [۱]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۱.
۴ - ساختارطبرسی رحمة‌الله‌علیه کتاب خود را به ۱۰ باب تقسیم کرده و در هر باب فصلهای متعددی ذکر کرده است. در مقدمه کتاب نیز عناوین ابواب و فصول را برشمرده است. طبرسی که کتابی روایی تالیف کرده جنبه مواعظ و اخلاقیات کتابش نیز بسیار زیاد است و برای طولانی نشدن روایات و تاثیر گذاری هر چه بیشتر، سلسله اسناد روایات را حذف کرده و تنها نام آخرین راوی را ذکر کرده است. البته برای اعتبار روایات و سهولت دستیابی به منابع نقل، در ابتدای هر عده روایاتی که از یک منبع نقل کرده نام کتاب مرجع را نیز آورده و ظاهرا روایاتی که پس از آن و بدون ذکر منبع آمده مربوط به همان منبع است. ۵ - گزارش محتواکتاب حاوی ابوابی به شرح ذیل می‌باشد: باب اول: در ایمان و اسلام که شامل ۱۵ فصل است از جمله توحید ، اخلاص ، یقین ، توکل [۳]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۸ به بعد.
باب دوم: صفات شیعه و احوال و علامات آنها در ۹ فصل [۵]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۵۸ به بعد.
باب سوم: اخلاق و افعال حسنه شامل ۲۶ فصل و هر فصل در یک موضوع خاص مانند توبه ، عبادت ، زهد ، خوف و محبت [۷]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۱۰۹ به بعد.
باب چهارم: آداب معاشرت در ۱۲ فصل [۹]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۱۸۶ به بعد.
باب پنجم: در مکارم اخلاق نظیر حسن خلق و تواضع و عفو شامل ۷ فصل [۱۱]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۲۲۱ به بعد.
باب ششم: ذکر عیوب نفس و مجاهده نفس در ۸ فصل [۱۳]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۲۴۴ به بعد.
باب هفتم: مصیبت و گرفتاریها و ثوابهای مترتب بر آنها در ۹ فصل [۱۵]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۲۷۶ به بعد.
باب هشتم: اخلاق رذیله در ۱۰ فصل مانند غضب ، حسد ، ریا و عجب [۱۷]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۳۰۷ به بعد.
باب نهم: مواعظ و پندهای اخلاقی [۱۹]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۳۲۵ به بعد.
باب دهم: روایات متفرقه مانند دعا برای دیگران در غیاب آنها و... [۲۱]
مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، علی بن حسن طبرسی، ص۳۳۰ به بعد.
بیشترین استفاده طبرسی در کتاب حاضر از محاسن برقی است. بسیاری از روایات موجود در این کتاب که از محاسن نقل شده در نسخه‌های فعلی محاسن وجود ندارد و این مؤیدی است بر نظر کسانی که می‌گویند کتاب محاسن حجمی به مراتب بیشتر از کتاب حاضر داشته و مقدار زیادی از آن به دست ما نرسیده است. همچنین از روضة الواعظین ، عیون الاخبار ، مجمع البیان ، الارشاد و... هم نقل می‌کند. ۶ - ویژگیهاویژگیهای عمده مشکاه الأنوار عبارتند از: ۱ ـ مؤلّف این کتاب را در تتمیم احادیث کتاب مکارم الاخلاق پدرش نگاشته است. ۲ ـ عمده احادیث این کتاب درباره آداب و اخلاق و مواعظ است. کتاب شامل ده باب اصلی و هر باب در چندین فصل تنظیم شده است. عناوین ده باب اصلی عبارتند از: ایمان و اسلام، صفات شیعه افعال نیکو، آداب معاشرت، مکارم اخلاق، عیوب نفس و مبارزه با آن، مصائب و بلایا، اموری که از آن نهی شده است، مواعظ، متفرقات. ۳ ـ اغلب روایات این مجموعه از کتاب محاسن برقی نقل شده است. برخی از روایات منقول در نسخه های موجود محاسن دیده نمی شود. این مسأله نشانه ناقص بودن کتاب محاسن موجود است. ۴ ـ در مجموع ۱۹۴۱ حدیث در این کتاب یک جلدی ارائه شده است. ۷ - وضعیت نشرچاپ نفیس این مجموعه به تحقیق آقای مهدی هوشمند توسط انتشارات مؤسسه فرهنگی دار الحدیث اخیراً به بازار عرضه شده است. این تحقیق شامل ضبط دقیق نسخ مختلف کتاب، ذکر مصادر روایات، شماره و عناوین احادیث و شرح و بیان کلمات غریب است. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. سایت اندیشه قم رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اخلاقی شیعه
|